Ermənilərin ekoloji terror cinayətləri

Elm sübut edib ki, ekosistemin bəzi komponentləri çatışmayanda o, dağılmağa başlayır, təbii taraz­lığı pozulur. Florada məhsuldarlıq azalaraq tədricən məhv olur, fauna növləri yaşayış üçün daha yaxşı təbii şəraiti olan digər yerlərə köç edirlər. Bundan xəbərdar olan ermənilər şü­urlu surətdə təbiətimizi məhv etməyə çalışıblar.

Prezident İlham Əliyev 2020-ci il dekabrin 1-də xalqa müraciətində Ermənistanın işğal altında olan tor­paqları vəhşicəsinə istismar etdiyini faktlarla göstərib: “Orada on minlərlə hektarda taxıl əkilib, xüsusilə Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan rayonla­rında. Mənə verilən məlumata görə, Ermənistan işğal edilmiş torpaq­larda ildə 90 min ton taxıl yığırdı. Ermənistanın işğal edilmiş bu torpaq­larla birlikdə ümumi taxıl istehsalı 190 min ton olub. Onun yarısını bi­zim torpaqlarımızdan götürürdü. Bu, torpaqlarımızın qanunsuz istisma­rıdır... İndi öz ərzaq təhlükəsizliyini necə təmin edəcəklər? Orada böyük üzüm bağları mövcud idi. Mən Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl rayonlarına gedərkən yolboyu görmüşdüm ki, bir çox üzüm bağlarımız dağıdılıb, orada köhnə şpalerlər qalıb. Amma bir çox yerlərdə üzüm bağları sax­lanılıb. Ondan istifadə edirdi, bizim suyumuzdan istifadə edirdi, elektrik enerjisi istehsal edirdi”.

Ekoterrorçular istifadə etmədikləri yerlərdə hər yay bilərəkdən yan­ğınlar törədir, torpağın tərkibindəki mikroorqanizmləri məhv edirdilər ki, münbitliyi heçə ensin, ərazilər erroziyaya uğrasın və eyni zaman­da, külək alovu təmas xəttinin bu üzündəki əkin sahələrinə keçirsin ki, azərbaycanlıların taxıl zəmiləri yansın. Ərşə bülənd olan qatı tüstü Azərbaycana aid məntəqələrə qədər gəlib çatırdı. Əkinçilərimiz məhsul yanmasın deyə, gecə-gündüz sahələrdə qarovul çəkməli olurdular.

Ümumiyyətlə, yanğınlar zamanı torpağın məhsuldar üst münbit qatı, ot və kolluqlarla birlikdə mikroiqlim yaradan yaşıl ağaclar və bütün can­lılar məhv olur, ərazi qara rəng alır, səthin radioaktiv albedo əmsalı aza­lır, nəticədə səthin temperatur amp­litudası yüksəlir. Əkilib-becərilməyən yerlərdə yabanı bitkilər artır, ilan, siçan, siçovul kimi gəmiricilər, ziyan­verici həşəratlar hədsiz dərəcədə çoxalır və ətraf ərazilərə yayılaraq təsərrüfatlara ziyan vurur.

İşğal altındakı nəzarətsiz ərazilərdə təhlükə mənbələrindən biri də “Metsamor” AES-dir. Onun radioaktiv tullantıları qəsdən torpağa basdırılıb. Araz çayına birbaşa çirkab axıdılıb, metal filiz yataqla­rının istismarında ekoloji tələbatın gözlənilməməsi Ermənistanda nəşr olunan “Lragir” qəzetinin də yazdığına görə, Sərsəng su anba­rında balıqların kütləvi qırğınına səbəb olub. Arazın çirkləndirilməsi Ermənistan ərazisindən gələn Xona­şen, Qarqarçay, Oxçuçay, Bazarçay, Bəsitçay, Həkəriçay, Köndələnçay, Tərtərçay və Xaçınçay vasitəsilə baş verirdi. Kimyəvi və bioloji cəhətdən çirkləndirilmiş 350 milyon kubmetrdən artıq su kütləsi hər il Ermənistan ərazisindən gələrək Kür çayı hövzəsinə tökülür. Ermənistanın filiz mədənlərinin tullantıları ucba­tından Oxçuçay ölü bir çaya dönüb. Bundan sonra daha sayıq olmalıyıq.

Xaricdən gətirilərək Qarabağ­da məskunlaşdırılan ermənilər də, qondarma rejimin hərbçiləri də əzəli torpaqlarımızı istismar edib, qanun­suz iqtisadi fəaliyyət göstəriblər. Onlar ələ keçirdikləri meyvə bağla­rını öz tamahları xatirinə saxlayıb genişləndiriblər. Məsələn, Ağdamın Şelli kəndinin məşhur nar bağları şirə və şərab emalından ötrü yaxşı gəlir mənbəyi olub. Orada az da olsa, təzə bağlar salıb, istixanalar yaradıblar. Köçüb gedəndə isə hamısına od vurub yandırıblar. Nadir təbiət abidələrini kökündən məhv ediblər. Meşələrimiz yandırılıb, emal müəssisələri talan edilib. Yüzlərlə kilometr uzunluğunda suvarma sistemi tamamilə dağıdılıb. Yüz minlərlə qoyun və minlərlə mal-qara sürüsü işğal edilmiş ərazilərdən Ermənistana aparılıb.

Aşkar faktlardan biri də budur ki, ermənilər tərəfindən nəzarətsiz ərazilərdə aqrotexniki qaydada narkotik bitkilər yetişdirilib və onların məhsulları gizli yollara xarici ölkələrə ötürülüb. Separatçı rejim həmin ərazilərdə narkotik maddələrin qanunsuz kultivasiyası, becərilməsi, istehsalı və satışının inkişafı üçün bütün zəruri şərait yaratmışdı. Bu faktlar ABŞ Dövlət Departamen­tinin narkotik maddələr üzərində beynəlxalq nəzarət strategiyası­na dair hesabatlarında öz əksini tapıb. Qondarma qurumun bədnam rəhbərləri narkobaron işbazları mümkün təhdidlərdən qoruyur, narkotiklərin satışından əldə olunan pulları isə işğal olunmuş ərazilərin nəzarətdə saxlanılması, muzdlulara və terror qruplarına haqq ödənilməsi üçün istifadə edirdilər. Hesabat­larda Ermənistan coğrafi yerinə görə narkotik vasitələrin beynəlxalq dövriyyəsində potensial subyekt kimi göstərilib...

Ekoloji terrora məruz qalan bölgələrdən biri də Cəbrayıl rayonu olub. Onlar bu rayonun da ərazisində məzarlıqları söküb, qəbirüstü daşları daşıyıb aparıblar. Qarxunlu kəndi tamamilə yox edilib. Bu barədə dəhşət doğuran videoçəkilişlər var. Müşahidələr və şahidlərin ifadələri Maralyan, Mərcanlı, Mehdili, Çaxırlı, Mahmudlu kənd və stansi­yalarının tamamilə dağıdıldığını, yol kənarlarında və həyətlərdə əkilmiş qiymətli qoz ağaclarının qırılaraq məhv edildiyini, Araz vadisindəki bütün ağacların yandırıldığını təsdiqləyir. Qiymətli ağac növləri ilə zəngin meşələr və yeraltı ehtiyatlar talanıb. Ermənilər yerli tikinti mate­rialları yataqlarını, Diridağın qeyri-adi bitkilər və heyvanlar aləminə malik guşələrini, habelə minerallarla zəngin içməli su mənbələrini məhv ediblər. Əsirlikdən azad olun­muş sakinlər deyirdilər ki, rayon ərazisindəki çoxlu qoz meşələri və ayrı-ayrı kəndlərdə yetişdirilən böyük qoz ağacları doğranaraq müxtəlif məqsədlərlə istifadə olunmaq üçün Yerevana göndərilirdi.

Vandallar işğal etdikləri Ağdam rayonundakı 400 illik təbiət abidəsini partladıblar. Hələ illər öncə Eko­logiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi­nin “Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində ətraf mühitə və təbii ehtiyatlara dağıdıcı təsirin aşkar edilməsi ilə məşğul olan Operativ Mərkəzi”nin əməkdaşları Ağdamın işğalından sonra onun ərazisində müxtəlif üsullarla çəkilən videokadr­lara baxış keçirərək, təbii ehtiyatların vəhşicəsinə talanması faktlarını üzə çıxarıblar. Ağdamın işğal olunmamış kəndlərinin sakinlərinin müşahidələri nəticəsində məlum olub ki, ermənilər yaşı 400 ilə yaxınlaşan çinar ağacını partladaraq doğramış və Ermənistana aparmışlar. Ağdam şəhərində olan 140-150 yaşlı 14 şərq çinarı və Boyəhmədli kəndi yaxınlığındakı 400 ilə qədər yaşı olan 71 çinar qorunan təbiət abidələri kimi qeydə alınmışdı. Qaniçən qonşuların Güllücə, Qərvənd, Göytəpə, Papravənd, Qalayçılar və Boyəhmədli kəndlərində törətdikləri yanğınlar nəticəsində yaşıllıqlar tamamilə məhv edilmişdir. Bu faktla­ra dair müvafiq aktlar var.

İşğaldan sonra tamamilə dağıdılmış Şıxlar kəndi ətrafında yandırılmış sahədə böyük ağac­ların iki “KAMAZ” avtomaşınına yükləndiyi müşahidə edilib. Maşın­larda hərbi qulluqçularla yanaşı, mülki geyimli şəxslər də olub. Şuşa, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan və Qubadlı şəhərləri Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən tamamilə viran və talan edilib. Laçın və Kəlbəcərdə Ermənistandan, Suriya və Livan­dan köçürülüb gətirilən ermənilər məskunlaşdırılmışdı ki, onlar da bu yerlərdə müvəqqəti olduqlarını yaxşı bildiklərinə görə təbiətə qənim kəsilərək ekologiyanı darmadağın ediblər.

...İşğal edilmiş Azərbaycan ərazilərində hündürlüyü 45 metr, diametri 6-8 metrədək, yaşı 120 ildən 2000 ilədək olan Şərq çinarı, dağdağan, azat armud, palıd və saqqız ağaclarından ibarət 152 ədəd təbiət abidəsi – pasportlaş­dırılmış ağaclar vardı. Bu ağaclar­dan 10-u Dağlıq Qarabağda, 4-ü Ağdərə, 2-si Xocavənd, 85-i Ağdam, 14-ü Cəbrayıl, 6-sı Zəngilan, 10-u Qubadlı, 10-u Laçın və 11-i Füzuli rayonu ərazisində idi. Hələ məşhur dövlət qoruqları, Zəngilanın çinar meşələri... Görəsən, hansı qa­lır? Vandal ermənilər 30 ildə işğal altındakı Azərbaycan torpaqlarına elə amansız müdaxilələr ediblər ki, müsbət cavab vermək mümkün deyil.

...Piçəniş və Hacışamlı meşə ərazilərindəki 4 min hektardan artıq qırmızı palıdı əldə etmək üçün hələ çar hökuməti dövründə fransızlar Qırxqız dağından ora araba yolu çəkmişdilər. Ötən illərdə Dağlıq Qarabağa səfər etmiş jurnalistlər Laçın ormanlarındakı dünya şöhrətli bu palıdın ermənilər tərəfindən necə qırılıb daşındığını müşahidə etmişdilər. Bu ağaclar bir ucdan qırılaraq qiymətli mebel və konyak çəlləklərinin istehsalı üçün Fransaya satılırdı. Məlumatlara görə, onların yerində ağac emalı sexləri, zavodla­rı işləyib. Ermənistanın işğalı altında olan ərazilərdə vahid ekosistemə etdiyi təcavüz və beynəlxalq qurum­ların bu prosesə biganəliyi bölgədə ekoloji fəlakətə zəmin yaradıb. Bir az da belə davam etsəydi, daha nələr ola bilərdi. Azərbaycanın bu barədəki “həyəcan təbili” illərcə qulaqardına vuruldu. Nə yaxşı ki, biz bununla barışmadıq, qəsb edilmiş torpaqları öz gücümüzlə işğaldan, doğma təbiətimizi, ekologiyamızı amansız erməni vəhşətindən qur­tardıq.

Tanınmış torpaqşünas V.Dokuçayev deyirdi ki, torpaq daş kömürdən, neftdən, qızıldan da qiymətlidir. Qarabağ torpağı isə bu baxımdan xüsusilə əvəzsizdir. Otuz il əvvəlki Azərbaycan hakimiyyəti onun qədrini bilmədi. Bu gün o müqəddəs yerlər artıq öz əlimizdədir. Tezliklə cana gətirək! Doğma təbiətimizi düşmənin murdar nəfəsindən bilmərrə təmizləyək ki, torpaqlarımı­zın bini-bərəkəti özünə qayıtsın.

Əli NƏCƏFXANLI, “Xalq qəzeti”