Azadlıq təşnəsi və milli özünüdərk günü

Ölkəmizin ictimai-siyasi həyatına 20 Yanvar faciəsi kimi daxil olmuş bu günün xalqımızın milli yaddaş fəlsəfəsi, milli özünüdərk prosesində özünəməxsus yeri vardır. Ən yeni tariximizdə bir sıra tarixi hadisələr vardır ki, bunlar xalqımızın milli mənlik şüurunda, həmçinin azərbaycançılıq ideya təfəkküründə dərin və əbədi iz qoymuşdur. Bu gün möhtərəm Prezidentimiz, Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ordumuzun Vətən müharibəsi qələbəsinın ideoloji təməlində həm də 20 Yanvar faciəsindən başlanan milli birlik, azərbaycançılıq, dövlətçilik amalları dayanır.

SSRİ-nin süqutu, dünyada gedən soyuq müharibə ideya qarşıdurma­sının partlayış həddində baş vermiş 20 Yanvar faciəsi azadlıq şüarlarını müstəqilliyimizin əbədi paradiqma­sına çevirdi. Elmi ədəbiyyatda çox zaman soyuq müharibənin bitməsi kimi xarakterizə olunan bu dövrü (1989-1991) həm də, soyuq müharibə qarşıdurması dinamikasında kulminasi­ya həddi kimi də qiymətləndirə bilərik. Məhz bu kulminasiya həddində baş verən yeni partlayış dalğası ilə bir çox xalqlara qarşı təhdidlər dövrü başlandı. 20 Yanvar hadisəsi də məhz belə bir dövrdə xalqımıza qarşı törədilmiş faciəli hadisə oldu.

Müqayisəli metodlarla biz bir neçə məsələnin bu prosesdə şahidi oluruq: dünyada qlobal meyillər yeni dalğa ilə başlanır, keçmiş SSRİ dağılır, müstəqil respublikaların yaranması prosesi artır, xalqlar sovet insanı təfəkkürünü daşı­maqdan imtina edərək, milli özünüdərk prosesləri mərhələsinə qədəm qo­yurlar. Xalqların milli özünüdərk, milli özünüidarə prosesinə daxil olması həm sovet rəhbərliyinin müəyyən dairələri, eyni zamanda, digər xarici qüvvələr tərəfindən qəbul edilməz olur. İqtisadi-coğrafi, geosiyasi amillərin həssas nöqtəsi olan Azərbaycana dünya maraqları həm çökməkdə olan Sovet İttifaqından, həm də diğər istiqamətlərdən daxil olmağa başlayır. Azərbaycana qarşı həm də gizli və açıq yollarla ərazi iddiaları planları qurulur. Mürəkkəb, həm də tarixi təzadlarla dolu bir dövr başlanır. Bu dövrdə Azərbaycan xalqı öz müstəqilliyini, keçmiş sovet respublikaları sistemindən ayrılmaq istəyini ortaya qoymaq yolunda, həm də Azərbaycanın tarixi torpaqları olan Dağlıq Qarabağın ermənilər tərəfindən təhdidlərinə cavab olaraq bir araya gəldi. Tarixə xalq hərəkatı kimi daxıl olan həmin dövr sosial-siyasi, dini-etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün azərbaycanlıları birləşdirdi. 44 günlük müharibədə bu birliyin ən yeni tarixi səhifəsi yazıldı. Daha doğrusu, Vətən müharibəsində şəhid olmuş qəhrəmanlarımız 20 Yanvardan başlanan müstəqillik amalımızın yeni salnaməsini yazdı.

20 Yanvar hadisəsi yalnız tarixi faciə deyildir. Müqayisələr göstərir ki, insanların müstəqillik, azadlıq, vətənpərvərlik uğrunda bir araya gələrək verdikləri qurbanlar, bu zaman yaşadıqları faciələr gələcək nəsillər üçün qürur, iradə, ideoloji prioritet prinsiplərini də müəyyənləşdirmiş olur. 20 Yanvar hadisəsi də ölkəmizin yeni tarixində məhz belə hadisələrindəndir. Bu gün həmin hadisəni anan hər bir Azərbaycan vətəndaşının qəlbində bu amallar yaşayır: Azərbaycan-azərbaycançılıq, Vətən-vətəndaşlıq, dövlət-dövlətçilik, milli iftixar- milli qürur... Deməli, bu kimi prioritet amal­ları özündə yaşadan faciə qurbanları həmişə iftixar yerimiz, həmin hadisə isə anım günümüz, hüzn günümüz olmaqla bərabər məqsədlərimizin, dövlətçiliyimizin, azərbaycançılığımızın gələcək uğurlarının və möhkəmliyinin ideoloji təməl prinsiplərindəndir.

20 Yanvar hadisəsi, eyni zaman­da, həm ümumxalq faciəsi, həm də müstəqillik, istiqlal uğrunda xalqımı­zın apardığı milli azadlıq hərəkatının zirvəsi kimi Azərbaycan tarixinə həkk olunmuşdur. Ümummilli lider Heydər Əliyevin söylədiyi kimi, “bu təcavüz xalqımızı mənəvi cəhətdən çox sarsıtsa da, itkilərə məruz qoysa da, onun mənliyini tapdalaya bilmədi, qürurunu sındıra bilmədi, qəhrəmanlıq salnaməsinə yeni bir səhifə kimi yazıldı”. Doğrudan da 20 Yanvar hadisəsi ərəfəsi və bu hadisədən sonrakı dövr göstərdi ki, 70 il sovet sistemində yaşamasına baxmayaraq, azərbaycanlıların vətəndaşlıq anlamı təfəkkürünü çərçivəyə salmaq mümkün olmamış, xalqımız tarixi yaddaş və milli özünüdərk keyfiyyətlərini qoruyub saxlamışdır.

Müasir Azərbaycan tolerant, mul­tikultural ölkədir. Müasir azərbaycanlı multikultural düşüncənin, tolerant təfəkkürün daşıyıcısıdır. Bu fəlsəfənin mahiyyətində dayanan tolerantlıq bu gün Azərbaycanın siyasi kursunun prio­ritet paradiqmalarındandır. Bu prinsipin məğzində dayanan multikulturallıq bu gün Azərbaycanın dövlət siyasətinin ana xəttində mühüm məsələlərdəndir. 20 Yanvar hadisəsində ölkəmizdə yaşa­yan hər bir xalqın nümayəndəsi şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş, hər bir etnosun azərbaycançılıq, vətənpərvərlik amalı möhkəmlənmişdir.

20 Yanvar hadisəsi yalnız ümum­xalq hüzn günü deyildir. Bu gün həm də Azərbaycan vətəndaşının səsinin dünyaya haray çəkdiyi gün­dür. Bu faciəli hadisəyə ilk olaraq öz münasibətini bildirən ümummilli lider Heydər Əliyev olmuşdur. Belə ki, ulu öndər 1990-cı il yanvarın 21-də faciə ilə əlaqədar Azərbaycanın Moskvada­kı Daimi Nümayəndəliyində keçirilən yığıncaqda çıxış edərək bu hadisəni törədən şəxslərin hərəkətini kəskin şəkildə pisləmiş, bu hadisəni hüqu­qa, demokratiyaya yad, humanizmə zidd hesab etdiyini bildirmişdir. Həmin andan başlayaraq, gedən proseslər bütün dünya qarşısında Azərbaycan vətəndaşı üçün müstəqillik ideallarının nə qədər mühüm dəyərlər olduğunu göstərməkdədir.

20 Yanvar şəhidlərinin anım günü milli qürur mənbəyimizin, dövlətçilik maraqlarımızın bir daha bəyan ol­duğu məqamdır. Belə ki, 20 Yanvar hadisəsi zamanı şəhid olan insanla­rımızın, xalqımızın nümayəndələrinin anım anı və illər keçdikcə bu faciəli günün, həm də əziz xatirənin daha da kütləviləşməsi, daha böyük izdihamla müşayiət olunması onu göstərir ki, xalqımız ölkəmizin ərazi bütövlüyü yolunda, müstəqillik yolunda, dövlətçilik ənənələrinin möhkəmliyi uğrunda birgədir, mütəşəkkildir. Dövlətimizin tolerant ideoloji kursunun təməlində həm də, xalqımızın 20 Yanvar hadisəsi kimi çətin anlarda göstərdiyi milli birlik və azərbaycançılıq ideyası dayanır.

Dünya artıq özünün yeni qlobal epoxasını yaşayır. Təəssüf ki, bir çox münaqişə ocaqlarının davam etməsi dünyanın bəzi dairələri üçün hələ də maraqlıdır. Yalnız müstəqillik, azadlıq, milli birlik, dövlətçilik maraqları ətrafında sıx birləşən xalqların dünyanın ideo­loji, bioloji təhdidlərindən qorunması mümkündür.

Milli birlik bu gün həm də dünyanı bürümüş pandemiya təhdidlərindən qorunmaq yolunda prioritet istiqamət ol­malıdır. Yalnız tarixi keçmişi zəngin olan xalqların faciəli məqamlarla üzləşməsi zamanı göstərdiyi qətiyyət və iradə he­sabına dünyanın inkişafının yeni səhifəsi açılır. Bu gün Azərbaycan Respublikası Prezidentinın hərbi-diplomatik uğurları nəticəsində Ermənistanın ərazilərimizdə formalaşdırdığı hərbi xunta rejiminin darmadağın edilməsi həm də regionun inkişafı üçün yeni sosio-mədəni, iqtisadı perspektivlərin təməlini qoydu. Bu gün Azərbaycan iqtisadi baxımdan dünyanın inkişafında yeni səhifə açan ölkədir. Yal­nız iqtisadi baxımdan deyil, mədəni, hu­manitar aspektdən də bu belədir. Sosio-mədəni kontekstdə mədəniyyətlərin dialoq axtarışlarının müzakirə evi kimi qəbul edilən ölkəmiz həm də tolerantlıq fəlsəfəsini özünün və müttəfiqlərinin ideoloji prioritetinə çevirərək, 20 Yanvar şəhidlərinin amallarını yaşadır və möhkəmləndirir.

Hüseyn İBRAHIMOV,
AMEA Fəlsəfə İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, fəlsəfə doktoru