Yoluxandan sonra immuniteti yüksəltməyə çalışmaq vaxt itkisi ola bilər

“Dünyanın bir çox ölkələrində koronavirus əleyhinə vaksinasiya kampaniyasına start verilməsinə baxmayaraq, bu il hər hansı bir ölkədə virusa qarşı kollektiv immunitetin formalaşması və bu yolla əhalinin əsas etibarilə yoluxmaya qarşı qorunması mümkün olmayacaq”. Bu fikirləri Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) elmi tədqiqatlar üzrə əsas səlahiyyətli nümayəndəsi Soumya Svaminatan deyib. O bildirib ki, bu il ərzində əhali immuniteti və ya kollektiv immunitetin hansısa bir mərhələsinə nail olmağı qeyri-mümkün hesab edir. S.Svaminatan öz açıqlamasında COVID–19-a qarşı, eyni zamanda, bir neçə etibarlı və təhlükəsiz peyvənd maddəsinin hazırlanması və kütləvi istehsalına başlanmasını ciddi tərəqqi kimi təqdir edib. Lakin, eyni zamanda, qeyd edib ki, bütün dünyada tələb olunan milyardlarla doza peyvəndin istehsalı və çatdırılması üçün zamana ehtiyac var. Buna görə də insanlar qarşıdakı dövrdə səbirli olmalı və təhlükəsizlik qaydalarına ciddi riayət etməlidirlər.

Böyük Britaniya hökumətinin “Pfizer” şirkətinin hazırladığı bi­rinci və ikinci vaksinlər arasındakı müddətin 12 həftəyə qədər uzadıl­ması təklifini dəstəkləməkdən imti­na edib. Təşkilatın əməkdaşlarının fikrincə, “Pfizer” şirkətinin hazır­ladığı vaksinin birinci və ikinci komponentlərinin tətbiqi arasın­dakı fasiləni indiki üç həftədən 12 həftəyə qədər artırmağın heç bir mənası yoxdur. Bu qərar Böyük Britaniya səlahiyyətlilərinə risk qrupundan olan insanları peyvənd etmək üçün sərəncamında olan bütün dərman dozalarını istifadə etməyə və yalnız sonra gətirilən yeni preparatların vasitəsilə ikinci komponenti tətbiq etməyə kömək edə bilər. Ara müddət 12 həftəyə qədər artırılarsa, mövcud olan bütün materiallar ilk inyeksiya üçün istifadə ediləcək.

Lakin elmi müşahidələr göstərir ki, birinci komponent tətbiq olun­duqdan sonra immun anticisimlərin səviyyəsi üçüncü həftəyə maksi­muma çatır və sonra azalmağa başlayır. Məhz bu səbəbdən ÜST ekspertlərinin fikrincə, səlahiyyətlilər mütləq vaksinasiya olunmuş insanlara peyvəndin ikinci tərkib hissəsini ilk inyeksiyadan sonra 21 – 28 gün ərzində vurma­lıdırlar. Bu, COVID – 19 infeksiya­sına qarşı uzunmüddətli müdafiə şansını təmin etmək üçün yeganə yoldur.

Bununla birlikdə, Ümumdün­ya Səhiyyə Təşkilatının mövqeyi Böyük Britaniya səlahiyyətlilərinin qətiyyətinə təsir etməyə bilər. Onlar indi mutasiya olunmuş koro­navirus ştammından qaynaqlanan infeksiyaların inanılmaz artımı ilə qarşılaşıblar. Və ən sərt karantin məhdudiyyətləri xəstəliyin azaldıl­masına hələ ki, imkan vermir. Vak­sin kifayət qədər deyil və mümkün qədər çox insana çatdırmaq üçün bütün mövcud dozaları istifadə etmək istəyi yaranır. Hökumətlər, bunun vaksinasiya gücünü kəskin şəkildə zəiflədəcəyini düşünmək istəmirlər, çünki ikinci dalğanı aşa­ğı salmaq lazımdır.

Artıq dünyanın bir sıra ölkələrində yeni növ koronavi­rus infeksiyasına qarşı vaksi­nasiya tədbirlərinə başlanılıb. Həmin tədbirin yaxın zamanda Azərbaycanda da tətbiq olunacağı gözlənilir. Əksər ölkələrdə vaksi­nasiyanın birinci mərhələsinə risk qrupuna daxil olanlar cəlb olunub. Səhiyyə Nazirliyinin baş infeksi­onisti Təyyar Eyvazovun verdiyi məlumata görə, ölkəmizdə də ilk mərhələdə risk qrupunda olanlara peyvənd vurulacaq: “Risk qrupla­rını hər bir ölkə özü müəyyən edir. Bunlar, ilk növbədə, əsasən tibb işçiləri, yaşı 65 – dən yuxarı olan­lar və bir də uzun müddət xroniki xəstəliklərdən əziyyət çəkənlərdir. Vaksinasiyanın epidemik prose­sin qırılmasına təsiri onun kütləvi olduğu halda mümkündür. Ümum­dünya Səhiyyə Təşkilatının əvvəlki təcrübəsi göstərir ki, vaksinasiya­nın məcburi edilməsi neqativ reak­siyalara səbəb olub. Ona görə də onun könüllülük prinsipi əsasında aparılması daha düzgün yoldur”.

Mütəxəssislər bildirirlər ki, inhalyasiya proseduru COVID – 19 infeksiyası zamanı çox müsbət səmərə verir. Mərkəzi Neftçilər Xəstəxanasının infeksionisti Aişə Kərimova deyib ki, inhalyasiyanın tərkibində istifadə edilən müəyyən preparatlar və bir qədər də ste­roid mənşəli dərmanların qəbul edilməsi, nəfəs yollarının açılma­sına və selikli qişaların ödeminin aradan qaldırılmasına səbəb olur. Həmin müalicə prosedurunu xəstəliyin kəskin dövründə yox, nisbətən səngiyən mərhələsində etmək lazımdır: “Həm də prosedu­ru bir – iki gün edib uğurlu nəticə əldə edən kimi dayandırmaq da düzgün deyil. Həkimin təyin etdiyi müalicə kursu sona çatdırılma­lıdır. Müalicə prosesini 14 gün ərzində aparıb, testin nəticəsi neqativ çıxdıqdan sonra hər şeyin başa çatdığını düşünmək olmaz. Müalicədən sonrakı mərhələdə də mütləq 1 ay ərzində vitamin və su balansını gözləmək, fiziki fəallıq göstərmək, tənəffüs hərəkətlərini yerinə yetirmək lazımdır. Xəstəlik nəticəsində orqanizmdə müəyyən qədər ağciyər zədələnməsi varsa, test nəticəsi neqativ olduqdan sonra da rentgen və kompüter müayinəsi zamanı ocaqların qaldığı müşahidə edilə bilər. Bundan ehtiyat etmək lazım deyil, ağciyərlərdəki həmin ocaqların sorulması üçün müəyyən vaxt la­zımdır. Belə xəstələrin bir hissəsi, vəziyyətdən asılı olaraq, pulmo­noqların və infeksionistlərin qərarı ilə evə yazıla bilər, lakin sonrakı mərhələdə heç olmasa 1 – 1,5 ay ərzində həkim nəzarəti altında dəstəkləyici terapiya aparılmalıdır”.

Son tədqiqatlarla alimlər qan qrupuna görə immunitetin zəif və ya möhkəm ola biləcəyini açıq­layıblar. Onlar ehtimal edirlər ki, ikinci qan qrupundan olan insan­ların virus infeksiyalarına daha tez yoluxduğu sübut olunub. Klinik araşdırmalarda A (II) qrup qan da­şıyıcısı olan donorların 50 faizində interferonların hasili kəskin aşağı olub. İnterferonlar virus infeksiya­ları zamanı immunitet tərəfindən hasil olunur və orqanizmi müdafiə edir. Lakin I, III, IV qan qruplarında interferonlar daha yaxşı və çox sintez olunur.

Bu baxımdan ən güclü qan qru­pu IV qrup sayılır. 92 faiz halda bu bu qrupa aid insanlarda interferon zülalı yüksək səviyyədədir. Növbəti yerdə isə III qan qrupu gəlir. Qeyd edək ki, III qan qrupundan olan in­sanların koronavirusu daha yüngül keçirdiyi də bildirilir.

Onu da unutmamalıyıq ki, kimin hansı yarımnöv virusu tutacağı öncədən bəlli deyil. Amma əlamətlərlə bilmək olur. Buna görə də sadəcə “hərarəti yoxdur, bir gün oldu bitdi” demək doğru deyil. Digər əlamətləri izləmək və bədənə düşmüş virusun heç vaxt iki – uç günə çıxıb gedəcəyinə inanmaq lazım deyil. Əlamətlər başladısa, immunitetə çox da güvənməyin. Bu virusun necə oyun oynayacağı bilinmir. İmmu­niteti aktivləşdirməyə çalışmaq vaxt itkisi ola bilər. Ona görə də ən asan və etibarlı profilaktikadan – maska məsafə və gigiyenadan düzgün istifadə etmək lazımdır. Odur ki, “boş ver, həmişə qrip oluruq, adi soyuqdəymədir” kimi fikirləri kənara qoyun və ailənizi, ətrafınızı yoluxdurmayın.

Zərifə BƏŞİRQIZI, “Xalq qəzeti”